मीरा भाईंदर महानगरपालिका (MBMC) आणि आगा खान एजन्सी फॉर हॅबिटॅट (AKAH) यांनी संयुक्तपणे 2047 पर्यंत शून्य प्रदूषण उत्सर्जन साध्य करण्यासाठी हवामान कृती योजना सुरू केली आहे.

या योजनेत अक्षय ऊर्जा स्रोत, इमारतींसाठी ऊर्जा-कार्यक्षम उपाययोजना आणि सुधारित कचरा व्यवस्थापन पद्धतींद्वारे उत्सर्जनात 36% कपात करण्याचे लक्ष्य आहे.

भारताच्या केंद्रीय विद्युत प्राधिकरणाने नियोजित 23% प्रदूषण कपात आणि विस्तारित ग्रीन कव्हरमधून 41% कार्बन सिंक केले जाईल. ग्रीन होम गॅस (GHG) मूल्यांकनात असे दिसून आले आहे की, 62 % उत्सर्जन स्थिर उर्जेतून, 22 % वाहतुकीतून आणि 16 % कचरा क्षेत्रातून होते.

मुंबई महानगर प्रदेश (MMR) मधील एक प्रमुख शहर आणि बृहन्मुंबईचे उपग्रह शहर असलेल्या मीरा भाईंदरमध्ये राहणीमानाच्या तुलनेने कमी खर्चामुळे लक्षणीय शहरी वाढ झाली आहे.

2005 ते 2022 दरम्यान, शहराच्या बिल्ट-अप क्षेत्रात 50.05 % वाढ झाली, तर वनस्पती कव्हरमध्ये घट झाली 13.6 %. या शहरी विस्तारामुळे दरवर्षी तापमानात 0.46° सेल्सिअस वाढ झाली आहे.

मुंबईच्या विकासाचे केंद्र म्हणून काम करणाऱ्या शहरात या आव्हानांची निकड ओळखून, मीरा (mira road) भाईंदर (bhayandar) हवामान कृती आराखडा (MBCAP) 29 जानेवारी 2025 रोजी अनावरण करण्यात आला. ही योजना महाराष्ट्राच्या निव्वळ शून्य लक्ष्यांशी आणि हवामान बदलावरील (climate crisis) राष्ट्रीय कृती आराखड्याशी सुसंगत आहे.

या कार्यक्रमात महाराष्ट्र इन्स्टिट्यूशन फॉर ट्रान्सफॉर्मेशन (MITRA) चे मुख्य कार्यकारी अधिकारी प्रवीण परदेशी (IAS) यांचे मुख्य भाषण होते. महाराष्ट्र सरकारच्या महाप्रेटचे व्यवस्थापकीय संचालक बिपिन श्रीमाली (IAS) यांनी डीकार्बोनायझेशनसाठी शहरे प्रदूषण विरहीत करण्याबाबत माहिती सादर केली.

या कार्यशाळेत महाराष्ट्र राज्य हवामान कृती कक्ष, C40 शहरे आणि संयुक्त राष्ट्रांच्या मानवी वसाहती कार्यक्रमाच्या प्रतिनिधींसह CSR नेते, थिंक टँक आणि हवामान तज्ञांचा एक प्रतिष्ठित गट बोलावण्यात आला होता.

निवासी वीज वापर हा एक महत्त्वाचा घटक आहे जो उत्सर्जनाच्या 40.5% साठी जबाबदार आहे. AKAH ने ऊर्जा-कार्यक्षम उपाययोजना राबवल्या आहेत, ज्यामुळे उत्सर्जनात 60% पेक्षा जास्त घट झाली आहे.

मीरा भाईंदरमधील नव युवान गृहनिर्माण सोसायटीमधील पायलट प्रकल्प छतावरील सोलर पीव्ही सिस्टीम, BLDC पंखे, LED लाइटिंग आणि जलसंवर्धन फिक्स्चरद्वारे इमारत क्षेत्रातील उत्सर्जन कमी करण्यासाठी एक स्केलेबल मॉडेल म्हणून काम करतो.

हा प्रकल्प IFC EDGE अॅडव्हान्स्ड सर्टिफिकेशन मिळविण्याच्या अंतिम टप्प्यात आहे, ज्यामुळे ही मान्यता मिळवणारी ती जागतिक स्तरावर पहिली विद्यमान गृहनिर्माण संस्था आहे.

शिवाय, AKAH ऊर्जा आणि पाण्याच्या कार्यक्षमतेत किमान 20% सुधारणा करण्याचे लक्ष्य ठेवणाऱ्या मीरा भाईंदरमधील तीन शाळांचे रेट्रोफिटिंग करत आहे.

ऊर्जा कार्यक्षमतेव्यतिरिक्त AKAH ने उष्णतेचा ताण कमी करण्यासाठी अनौपचारिक वस्त्यांमध्ये SRI पेंट्स, अॅल्युफॉइल, वूड लोकर आणि व्हेंटिलेशन कोर सारख्या शीतकरण उपायांची प्रायोगिक अंमलबजावणी सुरू केली आहे.

MBCAP हरित इमारत पद्धती, पूर आणि पाणी व्यवस्थापन, शहरी हरितीकरण, गतिशीलता, हवेची गुणवत्ता आणि कचरा व्यवस्थापन यासारख्या प्रमुख क्षेत्रांना संबोधित करते.

AKAH ने व्यापक प्राथमिक आणि दुय्यम माहिती गोळा केली आहे. शहर-व्यापी क्षेत्र-विशिष्ट विश्लेषण केले आहे आणि लवचिक आणि शाश्वत शहरी वातावरण तयार करण्यासाठी संधी सादर केल्या आहेत.

हेही वाचा

नवी मुंबई विमानतळाहून मुंबईसाठी 20 किमीचा नवीन महामार्ग

मुंबई ट्रान्स हार्बर लिंकवर 'या' तारखेपर्यंत टोल शुल्कात सवलत