अलीकडील U-DISE Plus डेटानुसार, विद्यार्थ्यांचे आधार कार्ड नसल्याने महाराष्ट्रातील (maharashtra) 1,19,000 विद्यार्थ्यांची मागील शैक्षणिक वर्षात शाळेत नोंद होऊ शकली नाही. एकूण, 1,18,997 विद्यार्थ्यांनी शाळेत नोंदणी केलेली नाही. प्रत्येक मुलाला शिक्षणाची हमी देण्याचा राज्य सरकारचा प्रयत्न असूनही ही आकडेवारी चिंताजनक आहे.

19,363 मुलांनी यापुढे शाळेत प्रवेश घेतला नसल्यामुळे, शाळाबाह्य (शाळेत नोंद होऊ शकली नाही.) मुलांच्या संख्येत पुणे (pune) जिल्हा देशात आघाडीवर आहे. त्यानंतर मुंबई उपनगर (13,944 विद्यार्थी) आणि ठाणे (9,532 विद्यार्थी) यांचा क्रमांक लागतो. दरम्यान, गेल्या शैक्षणिक वर्षात 245 विद्यार्थ्यांच्या मृत्यूसह ठाणे जिल्ह्यात राज्यात सर्वाधिक संख्या होती.

2023 च्या राज्य शालेय शिक्षण विभागाच्या सर्वेक्षणात असे आढळून आले की, मुंबई (mumbai), ठाणे (Thane), पालघर (Palghar) आणि रायगड (Raigad) जिल्ह्यातील 1,528 विद्यार्थी शाळेत नाहीत.

एकूण 928 विद्यार्थी- पैकी 676 विद्यार्थी डहाणू  तालुक्यातील आहेत- पालघर जिल्ह्यात चार तालुक्यांतील एकूण 1,528 पैकी सर्वाधिक शाळाबाह्य मुले आहेत, असे शालेय शिक्षण उपसंचालक कार्यालयाच्या आकडेवारीनुसार समजते. त्यापाठोपाठ ठाणे जिल्ह्यात 380 शाळाबाह्य विद्यार्थ्यांची नोंद आहे. 

मुंबई आणि रायगड जिल्हापरिषद शाळांमध्ये एकूण 182 आणि 38 शाळाबाह्य विद्यार्थ्यांची नोंदणी झाली होती.  17 ऑगस्ट ते 31 ऑगस्ट 2023 पर्यंत चाललेल्या या मोहिमेमध्ये राज्यातील स्थलांतरित, शाळाबाह्य आणि नियमित नसलेल्या मुलांचा शोध घेण्यात आला. यात विद्यार्थ्यांची वयोमर्यादा 3 ते 18 वर्षे वयोगटातील होती.

शाळाबाह्य विद्यार्थ्यांच्या संख्येत वाढ होण्यामागे आधार कार्ड नोंदणीतील तफावत असल्याचे समोर आले आहे. प्रशासनाने हे स्पष्ट केले आहे की, आधार पडताळणी प्रक्रियेदरम्यान नावात बदल किंवा जन्मतारखेतील विसंगती यासारख्या समस्यांमुळे विद्यार्थ्यांची शाळेत गैरहजर असल्याची चुकीची नोंद करण्यात आली आहे. अनेक रहिवाशांकडे आधार कार्ड नसल्यामुळे दुर्गम भागात या समस्येचा विशेष परिणाम होतो.

राज्य प्रकल्प समन्वयक आणि महाराष्ट्र प्राथमिक शिक्षण परिषदेचे (महाराष्ट्र प्राथमिक शिक्षण परिषद) संचालक समीर सावंत यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, नावांची पडताळणी अजूनही सुरू आहे. ते म्हणाले की, अचूकतेची खात्री करण्यासाठी शिक्षणतज्ज्ञ आणि शिक्षण विभागाच्या प्रतिनिधींद्वारे ही पडताळणी स्वतंत्रपणे केली जात आहे.

मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, विद्यार्थी गेल्या दोन वर्षांपासून आधारसाठी नोंदणी करत आहेत. ज्या विद्यार्थ्यांच्या नावात बदल किंवा त्यांच्या जन्मतारीखांमध्ये बदल करावयाचा आहे ते त्यांच्या आधार कार्ड मध्ये बदल करू शकत नाहीत. परिणामी त्यांना शाळाबाह्य म्हणून चिन्हांकित केले जाते. अनेक क्षेत्रांमध्ये आधार नोंदणीच्या समस्यांमुळे, शाळेत नसलेल्या विद्यार्थ्यांचे प्रमाण लक्षणीय आहे.

सध्या, आधार कार्ड पालकांपैकी एकाचे असणे आवश्यक आहे. पालघरसारख्या (Palghar) दुर्गम भागात अनेक लोकांकडे आधारकार्ड नाहीत, त्यामुळे मोठ्या संख्येने विद्यार्थी शाळेत नसल्याची नोंद आहे. अजूनही अनेक मुलं UID क्रमांक नसलेली आहेत, आणि इतर समस्यांबरोबरच नाव किंवा पालकांच्या नावात तफावत आहे.

मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, माहितीच्या पडताळणीची प्रक्रिया सध्या सुरू आहे. पडताळणी प्रक्रिया पूर्ण होताच शाळाबाह्य विद्यार्थ्यांची संख्या कमी होईल.

हेही वाचा

चर्चगेट-अंधेरी धीम्या मार्गावरील 15 डब्यांची लोकल योजना रद्द

आता IIT-Bombayचे 'हे' अॅप देणार हवामानाचा अंदाज