लांब पल्ल्याच्या गाड्यांमध्ये दिल्या जाणाऱ्या खाद्यपदार्थाच्या दर्जाबाबत प्रवाशांकडून आलेल्या असंख्य तक्रारींनंतर, अखेर बदल घडून आला आहे. इंडियन रेल्वे केटरिंग अँड टुरिझम कॉर्पोरेशन (IRCTC) भारतीय रेल्वेच्या बेस किचनची जागा क्लाउड किचनमध्ये बदलणार आहे.

याची सुरुवात मुंबईपासुन होणार आहे. क्लाउड किचनने जवळपास महिन्याभरापासून ट्रेनमध्ये खाद्यपदार्थांची पाकिटे पुरवण्यास सुरुवात केली आहे.

व्यावसायिक आणि केटरर्सद्वारे चालवल्या जाणारे क्लाउड किचन सुरू करण्याची प्रक्रिया आधीच सुरू झाली आहे. महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश आणि गुजरात या राज्यांचा समावेश असलेल्या आयआरसीटीसी (IRCTC) च्या पश्चिम विभागात किमान 200 स्वयंपाकघरे आहेत.

“मुंबईमध्ये (mumbai) पवई, कुर्ला, पनवेल, ठाणे आणि चेंबूर येथे क्लाउड किचन सुरू केले जातील, यापैकी, सध्या कुर्ला येथील क्लाउड किचन सुरू केलेले आहे. आत्तापर्यंत, अशा 90 क्लाउड किचनचे काम अद्याप सुरू आहे. त्यापैकी 50 कार्यान्वित आहेत. येत्या तीन महिन्यांत 200 स्वयंपाकघरे तयार करण्याचा आमचा मानस आहे.” असे आयआरसीटीसीच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्याने सांगितले.

एलबीएस रोडवर स्थित कुर्ला येथे सर्वात मोठे क्लाउड किचन (cloud kitchen) आहे. ज्यामध्ये नाश्ता, दुपारचे जेवण आणि रात्रीचे जेवण तयार करून 4,000 इतक्या क्षमतेसह जेवण तयार केले जाते. कोल्ड स्टोरेज व्हॅनपासून लांब पल्ल्याच्या गाड्यांच्या पँट्री कार्सपर्यंत जेवण पोचवण्याची जबाबदारी किचन चालवणारे खाजगी ऑपरेटर पार पाडतील, असे सूत्रांनी सांगितले.

क्लाउड किचन वेगवेगळ्या केटरर्सद्वारे सात वर्षांच्या करारावर चालवले जातील. ते उत्पादन आणि वितरणासाठी अत्याधुनिक उपकरणांनी सज्ज असतील आणि त्यावर सीसीटीव्हीद्वारे लक्ष ठेवले जाईल.

तसेच स्वच्छता आणि स्वच्छतेवरही बारकाईने लक्ष ठेवले जाईल. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे भारतीय रेल्वे अन्न उत्पादनासाठी एका ठिकाणावर अवलंबून राहणार नाही. उदाहरणार्थ, मुंबईतील बेस किचन, जे दररोज 8,000 ते 12,000 इतक्या क्षमतेसह जेवण तयार करतात, ते सीएसएमटी (csmt) आणि मुंबई सेंट्रल (mumbai central) स्थानकांवर आहेत.

गेल्या अनेक वर्षांपासून भारतीय रेल्वे (indian railway) राजधानी, शताब्दी आणि तेजस एक्सप्रेस यांसारख्या प्रीमियम गाड्यांसह लांब पल्ल्याच्या गाड्यांसाठी हजारो फूड प्लेट्स तयार करत आहे. अगदी अलीकडे, बेस किचन देखील वंदे भारत ट्रेनला जेवण पुरवत होते.

सूत्रांनी सांगितले की, लाइव्ह स्ट्रीमिंग यंत्रणा सुरू करून 5,000 ते 5 लाख (नोव्हेंबर 2023 मध्ये) रुपये दंडाची घोषणा केली आहे. तसेच ट्रेनमध्ये अन्न तयार करुनही स्वच्छता राखण्यात अयशस्वी ठरणाऱ्यांचे करार रद्द करावे अशा प्रवाशांच्या मागण्या आहेत.

तसेच प्रवाशांकडून IRCTC कडे सरासरी दर महिन्याला 300 ते 350 तक्रारी येत होत्या. यापैकी सुमारे 10 ते 12 तक्रारी अन्नात झुरळे, कीटक सापडणे अशा गंभीर स्वरूपाच्या होत्या.

“जूनमध्ये मंगळूर ते मुंबई या प्रवासादरम्यान मला दिलेले अन्न काहीसे शिळे असल्याचे आढळले. मी केवळ तक्रारच केली नाही तर सोशल मीडियावर पोस्टही केली आहे,” असे माझगावचे रहिवासी कमलाकर शेणॉय यांनी सांगितले.

तथापि, केटरर्सने सांगितले की, "मेनू दर निश्चित करताना रेल्वेने खर्चाचे मार्जिन विचारात घेणे आवश्यक आहे. असे झाले नाही तर, अन्नाच्या गुणवत्तेशी तडजोड करणे बंधनकारक आहे. किंमत बाजार दरांच्या जवळ असणे आवश्यक आहे. असे बरेच प्रवासी आहेत जे ई-कॅटरिंग वापरतात, ब्रँडेड आऊटलेट्समधून जास्त दराने जेवण ऑर्डर करतात.”

दरम्यान, आयआरसीटीसीने सांगितले की, क्लाउड किचन सुरू केल्यानंतर त्यांना सकारात्मक प्रतिसाद मिळत आहे.  दर महिन्याला तक्रारींचा टक्का 70 ते 80 पर्यंत घसरला आहे.  फक्त एक किंवा दोन गंभीर तक्रारी आहेत. 

आयआरसीटीसी (IRCTC) अधिकाऱ्यांनी सांगितले की एप्रिल 2021 ते मार्च 2024 या कालावधीत एकूण केटरिंग तक्रारींची संख्या 12,000 च्या जवळपास होती. या कालावधीत त्यांनी कारणे दाखवा नोटिसाही बजावल्या.

पश्चिम विभागातील IRCTC क्लाउड किचेन्स

एकूण क्लाउड किचन: 200

क्लाउड किचन जे जवळजवळ तयार आहेत: 90

ऑपरेशनल क्लाउड किचन: 50

दररोज सेवा देणाऱ्या गाड्यांची संख्याः 500

क्लाउड किचनद्वारे तयार केलेले रोजच्या जेवणाची क्षमता: 1,000-4,000

दर महिन्याला अन्न गुणवत्तेबाबत तक्रारी: 300-350

क्लाउड किचन सुरू केल्यापासून दरमहा तक्रारी: 70-80

हेही वाचा

प्रसिद्ध चित्रकार सय्यद हैदेरा रझांचे पेंटिंग गायब

मालाड : महापालिकेकडून 500 खारफुटींची कत्तल, रहिवाशांचा आरोप